Sigortanız eksik mi bildiriliyor?

Kayıtdışı istihdam, ülke ekonomisi üzerinde olumsuz bir durum yaratan, hem çalışanları hem de devleti kayba uğratan bir durumdur. Bu kapsamda kayıtdışılık, işyerlerinde çalıştırılarak istihdam edilen kişilerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na ya hiç bildirilmemesi yada gün veya kazanç olarak eksik bildirilmesidir. İşte bu yazımızda sizlere en sık rastlanılan kayıtdışı istihdam şekli olan ücret yönünden eksik bildirimler hakkında bilgi vereceğiz.

İş Kanununa göre ücret, bir kişiye yaptığı bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. Yapılan iş karşılığında kişiye ödenen bu ücret de her ay işveren tarafından SGK’ya bildirilmek zorundadır. Bildirimi yapılacak işçi ücretinde, (ilgili ayda ödenen prim, ikramiye gibi ücret dışında yapılan bütün ödemeler de dahil edilerek) brüt tutar esas alınır. Yani çalışanların kazançlarının bildiriminde; ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile SGK tarafından tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları hariç yapılan diğer bütün parasal ödemeler işçinin primlerine dahil edilmek zorundadır.

Ancak uygulamada çalışanların büyük çoğunluğunun kazançları asgari ücretten bildirilmektedir. Hatta çalışanlarda öyle bir kanı oluşmuş ki; sadece sigortalı olarak bildirilmeleri gerektiği ve bu bildirimlerin de asgari ücret tutarı üzerinden yapılacağı yanılgısı hakim olmuştur. Hal böyle olunca söz konusu durumla ilgili çalışanların haklarını bilmemeleri uzun vadede mağduriyetler meydana gelmektedir.

O zaman çalışanlara ve işverenlere konuyu örneklerle izah ederek konuya açıklık getirmeye çalışalım. İşyerinde aylık 1.000 TL net ücret alan bekar bir çalışanın prime esas kazancı yaklaşık olarak brüt 1.400 TL’dir. Yani kişi SGK hizmet dökümünden ilgili aydaki kazancına bakıp 1.400 TL’den düşük ücret bildiriminin yapıldığını gördüğünde kayıtdışı çalıştırıldığını anlayacaktır. Yine 1.000 TL net ücreti olan çalışan aynı ayda 500 TL’de prim aldığında bu sefer SGK’ya yapılacak brüt kazanç bildirimi toplam 1.500 TL üzerinden hesaplanacak ve sigortalı hizmet dökümüne baktığında 2.098 TL kazancının olduğunu görecektir. Bu şekilde yapılacak olan kazanç bildirimleri, sigortalının hak etmiş olduğu aylık ücreti ve ilgili ayda işçiye ödenen ve prime esas kazancına dahil edilecek diğer ödemelerin toplamının brüt tutarı olacaktır.

Eksik bildirim yapılmasının çalışana zararları nedir?

Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilen kazançlar çalışanlarla ilgili yapılacak ödenek ve aylık hesaplamalarında dikkate alınmaktadır. Yani çalışanların hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalığı gibi durumlarda, iş göremedikleri süre içerisinde onlara yapılacak ödeneklerde; malullük, ölüm ve emeklilik gibi aylık bağlama durumlarında kayıtlı gelirleri dikkate alınarak aylık hesaplamaları yapılmaktadır. Düşük prim, düşük gelir veya aylık almanız demektir. Bu sadece sizi de kapsamamakta, sizin aylıklarınızı alacak hak sahiplerini de kapsamaktadır.

Yine işten ayrılma veya diğer durumlarda işçinin hak edeceği tazminatlarda SGK’ya bildirilen ücretlere göre hesaplanmaktadır. İşten çıkarılan ve kıdem tazminatı almak isteyen kişinin aylık kazancı brüt 2000 TL ise ve 10 yıl çalışması varsa 20.000 TL kıdem tazminatı alacakken, eğer bu süre içerisinde asgari ücretten çalıştırılmışsa 10.215 TL tazminat alacaktır.

Primlerin eksik bildirilmesi ile ilgili ne yapılabilir?

Primleriniz eksik bildiriliyorsa konu ile ilgili olarak Alo 170 Bilgi Hattını arayarak telefonla veya işyerinizin bağlı bulunduğu SGK İl Müdürlükleri/Sosyal Güvenlik Merkezleri’ne dilekçe ile şikayette bulunabilirsiniz.   Ancak önemle belirtmek gerekir ki, şikayetinizle ilgili ilk aşamada Sosyal Güvenlik Denetmenleri tarafından yapılacak incelemelerde tespit yapılabilmesi için durumu elinizden geldiğince belgelendirmeniz gerekmektedir. Eğer ki tespit yapılmazsa bu sefer yargı yoluna giderek hakkınızı arayabilirsiniz. Son söz; gününüzü sağlama alın ki geleceğinizi riske atmayınız.

Soru: Osman Bey, eşim 06.01.1963 doğumlu. 1977 yılında 9 günlük SSK kaydı var ve 2006-2009 yılları arası da iki yıl yüz günlük isteğe bağlı Bağ-Kuru var. Üç çocuğumuz var. Bu şartlara göre eşim nasıl emekli olabilir? Hüseyin G.

Emeklilik için eşiniz yaşa tabi değil. 20 yıl sigortalılık süresi de dolmuş ancak 5000 gün sigorta gününün olması gerekiyor. İki çocuğunuz için 2’şer yıldan doğum borçlanması yapıp kalan süreyi de 3600 güne tamamlayıp kısmi emeklilik hakkından yararlanabilirsiniz.

Soru: Osman Bey, 2003 yılında sigorta başlangıcım var, 2007 yılında kronik böbrek yetmezliği hastalığına yakalandım ve 2008 yılında yüzde 90 heyet raporu aldım. Bu raporu vergi dairesinden Ankara`ya gönderdim oradan da yüzde 90 olarak geldi. Şuan vergi indiriminden yararlanıyorum ve 2900 iş günüm var. size şöyle bir kaç sorum olacaktı emekli olabilir miyim? Cengiz S.

Eğer raporunuz % 90 ise 15 yıl 3600 günden emekli olabilirsiniz. Bunun için 2018 yılında emeklilik için başvuruda bulunabilirsiniz.  

Soru: Osman Bey; çalıştığım işyeri vardiyalı sisteme göre iş yapmaktadır. Aylık 30 Saat fazla mesaimiz oluyor. Çok Şükür İşveren Ödememizi tam yapıyor. Benim demek istediğim her ne kadar kalmak istememekte bazen aylık 45 saat mesaimiz oluyor. Bununla ilgili yasal hakkımız var mı? S.E

Fazla mesai işçinin onayı olmadan yaptırılamaz. Bunun için her takvim yılı başında işverenin işçilerinin bu konuda onayını alması lazım. İş ilişkileri içerisinde işçiler istemese de bunu imzalamak zorunda kalıyor. Ancak imzalamış olsanız dahi yılda 270 saatten fazla çalıştırılamazsınız. Durumla ilgili Çalışma Müdürlüklerine şikayette bulunabilirsiniz.

Not: Emeklilik hesaplatmak isteyen okurlarımız T.C kimlik numaralarını, doğum tarihlerini, nüfusa kayıtlı oldukları ili ve kimliklerinde cilt numarasını yazdıkları takdirde hizmetlerini görebilme olanağımız söz konusu olmaktadır. Bunun yanında herhangi bir özür durumunun olup olmadığı, hizmet borçlanması yapılıp yapılmadığı gibi ayrıntıları da bize belirtmeniz hesaplamanın sağlıklı yapılması için önemlidir. Sorularınız eksiksiz olduğu sürece bu köşeden sırasıyla cevaplandırılmaya çalışılacaktır.