Asgari Ücret Teşviki Derde Derman Olur Mu?

Yeni asgari ücret işçi tarafı için bir nefes olma umuduyla karşılanırken işveren tarafı için bir maliyet artışı olarak kaygıyla karşılanmıştır. İlk şok dalgasını savmış gözüken işveren tarafı Devletin kendilerine bu noktada destek vereceğini ummaktadır. Hükümet, bir taraftan seçim öncesi vermiş olduğu bu sözünü gerçekleştirirken diğer taraftan da işveren tarafının umudunu boşa çıkarmama gayretinde olduğu görülmektedir.

Bu çalışma kaleme alınırken henüz yasalaşmamış olan asgari ücret teşviki düzenlemesi ile asgari ücretin maliyeti çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.

YENİ ASGARİ ÜCRETİN İŞVERENE MALİYETİ

Net 1.300,00 TL olarak ilan edilen asgari ücretin brüt tutarı 1.647,00 olarak hesap edilmiştir. Nitekim Asgari Ücret Tespit Komisyonunun 30.12.2015 tarih ve 2015/1 sayılı kararıyla([1]) belirlenmiş olup söz konusu asgari ücret 01.01.2016-31.12.2016 döneminde uygulanacak olup günlük brüt 54.90.-TL, aylık brüt 1.647.00 TL olarak ilan edilmiştir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının resmi internet sitesindeki hesaplamaya göre 01.01.2016 – 31.12.2016 tarih aralığında uygulanacak asgari ücretin netinin hesabı şu şekildedir:

Tablodan anlaşılacağı üzere net 1.300,99 TL olan asgari ücrete asgari geçim indirimi de dâhildir. Dolayısıyla, buradan çıkan sonuç yeni asgari ücretin 1.300,00 TL değil 1.177,46 TL olduğudur. İşçiye vaat edilen asgari geçim indirimi dâhil eline geçecek olan net tutar ise vaat yerine gelmiş, değilse gelmemiş demektir. Buradan çıkarılabilecek diğer bir sonuç da işçinin eline geçecek net tutarın, medeni durumu ile çocuk sayısına göre değişkenlik gösteren asgari geçim indirimine bağlı olarak artabileceğidir. Zira, tablodaki asgari geçim indirim tutarı bekar bir işçi için hesaplanan tutardır.

Adı geçen Bakanlığın resmi web sitesinde asgari ücretin işverene maliyeti ise şu şekilde hesaplanmıştır:

Görüldüğü üzere yeni asgari ücretin bir işçi için işverene maliyetinin bir aylık tutarı 1.935,23 TL’dir. Bu tabloda dikkati çeken bir ayrıntı hesaplamada işverenin 5 puanlık prim teşvikinden faydalandığı varsayılmıştır. 5 puanlık prim teşvikinin işverenlerin çoğunluğu itibariyle faydalandığını söylemek mümkün olduğundan tabloda yanlışlık var demek haksızlık olacaktır ama tablo eksik kalmış demek de bir beis yoktur. Zira, adı geçen teşvikten yararlanabilmenin şartlarından biri de işverenin prim borçlarını zamanında ödemesidir. Dolayısıyla, prim borçlarını zamanında ödeyemeyen işveren sayısı da az değildir. Bu bağlamda, söz konusu teşvikten faydalanamayan işverenlerimiz için yeni asgari ücretli işçinin kendilerine aylık maliyeti 2.017,00 TL olacaktır.

ASGARİ ÜCRET TEŞVİKİNİN ŞARTLARI ve KATKISI

05.01.2016 tarihinde TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülmeye başlanılan ve dolayısıyla makalenin yazımı tarihinde henüz yasalaşmamış olan düzenlemeye göre yeni asgari ücretin maliyetinin 100,00 TL’si Hazine tarafından karşılanacaktır. Önceki asgari ücretin yani 2015 yılının ikinci yarısında geçerli olan asgari ücretin işverene maliyetinin 1.496,00 TL (Brütü 1.273,50 TL idi) olduğu göz önüne alındığında asgari ücretle çalışan bir işçinin işverene aylık maliyetinin 439,00 TL arttığı anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, söz konusu maliyet artışına devletin katkısı %25 civarındadır.

Bahse konu düzenlemeden faydalanmanın pek tabi olarak şartları bulunmaktadır. Buna göre;

– 2015 yılının aynı ayına ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde, prime esas günlük kazancı 85 TL (aylık 2.550 TL’ye denk gelmektedir) ve altında olan bildirilen sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısını geçmemek üzere, 2016 yılında cari aya ilişkin verilen Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayılarının,

– 2016 yılı içinde ilk defa 5510 sayılı Kanun kapsamına alınan işyerlerinden bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,

2016 yılı ocak ile aralık ayları/dönemleri için günlük 3.33 TL ile çarpımı sonucu bulunacak tutar, bu işverenlerin SGK ya ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilecek ve Hazinece bu tutar karşılanacaktır.

2015 yılının aynı ayına ait olarak Aylık Prim ve Hizmet Belge verilmemiş olması halinde bildirim yapılmış takip eden ilk aya ilişkin aylık ve hizmet belgesindeki bildirimler;  2015 yılından önce 5510 sayılı kapsamına alınmış ancak 2015 yılında sigortalı çalıştırmamış işyerleri hakkında 2016 yılı içinde ilk defa 5510 sayılı Kanun kapsamına alınan işyerlerinden bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısı esas alınacaktır.

Sigortalı ve işveren hisselerine ait sigorta primlerinin devlet tarafından karşılandığı durumlarda ise işverenin ödeyeceği sigorta primin Hazinece karşılanacak tutardan az olması halinde sadece sigorta prim borcu kadar mahsup işlemi yapılacaktır.

İşverenler bahse konu destek uygulaması kapsamında aylık prim desteklerini Hazineden nakit almayacaklardır. Getirilecek olan düzenleme ile sağlanacak olan prim desteği Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenen sigorta priminden mahsup edilmek suretiyle verilecektir. Dolayısıyla, sigorta primlerinin ödenmesi de otomatik olarak kontrol altına alınmış olacaktır.

Bazı durumların varlığı söz konusu teşvik düzenlemesinden faydalanmaya engel olacaktır. Bu durumlar; işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili 2016 yılına ilişkin olarak;

– Aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde vermediği,

– Sigorta primlerinin yasal süresinde ödemediği,

– Denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan soruşturma ve incelemelerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalıların fiilen çalışmadığı durumlarının tespit edilmesi;

– Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunması gibi durumlardır.

Fakat, Sosyal Güvenlik Kurumuna olan prim idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 6183 sayılı Kanunun 48.maddesinde göre tecil ve taksitlendiren işverenler bu tecil ve taksitlendirme devam ettiği sürece teşvikten yararlandırılacaktır.

Diğer taraftan, mevcut bir işletmenin kapatılarak değişik bir ad ve unvan ya da iş birimi olarak açılmasını veya yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi Hazine katkısından yararlanmak amacıyla anlaşmalı  işlem tesis ettiği veya sigortalıların prime esas kazançlarını 2016 yılı için eksik bildirildiği tespit edilen işyerlerinden Hazinece karşılanan tutar gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınacak ve bu işyerleri hakkında bu yarar sağlanmayacaktır.

SONUÇ

Getirilen düzenleme yasalaştıktan sonra hakkında fikir beyan etmek daha isabetli olacaktır ancak mevcut tasarıya göre yeterliliği tartışılır olsa da devletin taşın altına elini koyduğunu görmek işverenler açısından moral destek olacaktır. Sonuç olarak, söz konusu teşvik 2016 yılını kapsamakta olup 2017 yılından itibaren bu destek uygulamasına son verilecektir.