Ar-Ge faaliyetlerinin ülke ekonomisine ve dolayısıyla toplumun refah düzeyine olan olumlu katkıları nedeniyle, ülkeler çeşitli teşvik araçları ile bu alanın gelişmesini sağlamaya çalışmaktadırlar. Ülkelerin teşvik için kullandığı araçlar arasında en yaygın olanı, maliye politikası araçlarından olan vergiteşvikleridir. Ar-Ge alanında teşvik politikaları, özel sektörün Ar-Ge harcamalarında en karlı seviyeye ulaşmasını amaçlamaktadır.
Ar-Ge teşviki konusunda ülkemizde çıkarılan en önemli yasayı 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun oluşturmaktadır(1). Kanun kapsamında sağlanan sigorta prim teşvikinde sigortalı başına beş yıl süreyle faydalandırılma şartı 6552 sayılı Kanun(2)’un yürürlüğe girmesiyle madde metninden kaldırılmış ve bu teşvikten faydalandırılan sigortalılar için herhangi bir yıl sınırlaması kalmamıştır.
Makalemizde, 6552 sayılı Kanun ile işverenler açısından daha avantajlı bir sisteme dönüşen 5746 Ar-Ge teşvikinden faydalanma esasları yeni düzenlemeler çerçevesinde açıklanacaktır.
II- HANGİ İŞYERLERİ AR-GE TEŞVİKİNDEN YARARLANABİLİR?
5746 sayılı Kanun’un 3. maddesinin üçüncü fıkrasına göre; Ar-Ge merkezi, işletme ve projelerde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan, sigorta primi işveren hissesinin yarısı Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacaktır. Aynı teşvik Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde fiilen çalışan personelin gelir vergisinden istisna tutulan ücretleri için de geçerlidir(3).
Bu düzenleme maddenin değişikliğe uğramadan önceki halinde sigortalı başına beş yıl ile sınırlandırılmıştı. Ancak 6552 sayılı Kanun’un 144. maddesiyle, 5746 sayılı Kanun’da yer alan “her bir çalışan için beş yıl süreyle” ibaresi yürürlükten kaldırılmış ve teşvikten sigortalı başına süresiz faydalanma imkânı sağlanmıştır.
Ancak Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği(4)’nde destek personeli için bir sınırlama getirilmiş ve destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının % 10’u ile sınırlandırılmıştır. Ayrıca, aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk eden işsizlik sigortası primleri hakkında işveren hissesi sigorta primi desteği uygulanmamaktadır.
5746 sayılı Kanun’a öngörülen teşvikten yararlanabilecek işyerleri teknoloji merkezi işletmeleri, Ar-Ge merkezleri, Ar-Ge ve yenilik projelerinde faaliyet göstermekle birlikte, söz konusu faaliyetleri kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar veya uluslararası fonlarca desteklenen işletmeler, Ar-Ge ve yenilik projeleri TÜBİTAK tarafından yürütülen işletmeler, rekabet öncesi işbirliği projeleri bulunan işletmeler, teknogirişim sermaye desteği alan işletmeler, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında ücreti gelir vergisinden istisna tutulan personel çalıştıran işletmelerdir.
Bu kapsamda işyerinin Ar-Ge merkezi olabilmesi için değerlendirilecek personel sayısının tespitinde işyerinin üç aylık dönemdeki Ar-Ge faaliyetleri ile ilgili prim ödeme gün sayısının 90’a bölünmesiyle hesaplanacaktır. Üçer aylık dönemler, geçici vergilendirme dönemleri olup, Ocak, Şubat, Mart birinci dönem, Nisan, Mayıs, Haziran ikinci dönem, Temmuz, Ağustos, Eylül üçüncü dönem, Ekim, Kasım, Aralık dördüncü dönem olarak dikkate alınacaktır.
III- MÜRACAATLAR HANGİ YOLLA VE NEREYE YAPILMALIDIR?
Sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanmak isteyen işverenlerin; teknoloji merkezi işletmeleri için; TEKMER müdürlüğünden, Ar-Ge ve yenilik projelerinde faaliyet göstermekle birlikte, söz konusu faaliyetleri kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından desteklenen işletmelerin; desteği veren kamu kurum veya kuruluşundan ya da kanunla kurulan vakıftan, Ar-Ge ve yenilik projeleri uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen işletmelerin; TÜBİTAK’tan, Ar-Ge merkezlerinin ve rekabet öncesi işbirliği projeleri bulunan işletmelerin; Sanayi ve Ticaret Bakanlığından, Teknogirişim sermaye desteği alan işletmelerin; merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında ücreti gelir vergisinden istisna tutulan personel çalıştıran işletmelerin; denetimle yükümlü şirketten, alacakları belge ile işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne yazılı olarak müracaat etmeleri gerekmektedir.
IV- İŞYERİNİN TÜM SİGORTALILARI İÇİN TEŞVİKTEN YARARLANMAK MÜMKÜN MÜ?
İşyerinin Ar-Ge kapsamında istihdam edilen personelinin tamamı ile Ar-Ge personel sayısının % 10’unu aşmamak kaydıyla Ar-Ge faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, işçi ve benzeri personel (destek personeli) ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun geçici 2. maddesi uyarınca ücreti gelir vergisinden (31.12.2023 tarihine kadar) istisna tutulmuş fiilen çalışan personel içinteşvikten yararlanılabilir. İşverenlerin, işveren hissesi sigorta prim desteğinden yararlanabilmeleri için kapsama giren sigortalıların çalışmalarına ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne vermeleri aksi halde destekten yararlanılamayacağı ve bu belgelerdeki sigorta primlerinin sigortalı ve işveren hisselerinin tümü işverenlerden tahsil edileceği bilinmesi gereken diğer hususlar arasında yer almaktadır.
V- SONUÇ
5746 sayılı Kanun kapsamında sağlanan sigorta prim teşviki işverenleri rekabet ortamında kaliteli mal ve hizmet üretimine yönelmeleri konusunda destekleyen önemli bir unsurdur. Teşvik kapsamında 11.09.2014 tarihi öncesinde bulunan sigortalı başına beş yıllık süre için yararlanma şartı teşvikin esas cazibesi önünde önemli bir engel olarak bulunmaktaydı. 6552 sayılı Kanun ile bu sınırlamanın kaldırılmasının isabetli olduğu değerlendirilmekle birlikte destek personeli için bulunan % 10’luk sınırlamanın mevcut durumda devam ettiği bilinmelidir. Ar-Ge faaliyetlerini teşvik etmek amacıyla bu tür sınırlamaların kaldırılmasının faydalı olacağı kanaatindeyiz.
Yazar: Arif Türker KIZILOVA*
*Sosyal Güvenlik Denetmeni
Yaklaşım / Aralık 2014 / Sayı: 264
(1) 12.03.2008 tarih ve 26814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) 11.09.2014 tarih ve 29116 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(3) Selahattin TUNCER, “Yeni Ar-Ge Teşvik Sistemi Yürürlüğe Girdi”, Yaklaşım, Sayı: 190, Ekim 2008, s. 11
(4) 31.07.2008 tarih ve 26953 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Sgk ve İşKur teşvikleri konusunda danışmanlık hizmeti almak için bizimle irtibata geçebilirsiniz. İLETİŞİM
