Almanya’dan Kısmi Aylığını Tam Aylığa Dönüştürenlerin Erken Emekliliği

I- GİRİŞ

Almanya’daki gurbetçilerimize Türkiye’den iki tür aylık bağlanmaktadır. Bunlardan birincisi; sözleşme (kısmi) aylığı, diğeri ise; borçlanma (tam) aylığıdır. Sözleşme aylığı; Almanya’dan emekli olup ta Türkiye’de sigorta günleri olanlara oranlanma yapılarak aylık payının belirlenmesi ve cüz’i (yaklaşık 100 TL veya 200 TL) bir aylık bağlanmasıdır. Sözleşme aylığında borçlanma yoktur. Sözleşme aylığı, kişinin Almanya ve Türkiye’deki çalışmaları üzerinden bağlanmaktadır. Örnek olarak, bir kişi Almanya’dan emekli olmuşsa ve Türkiye’de de 450 gün sigortası varsa, bu kişiye ülkemizdeki 450 gün üzerinden SGK tarafından bağlanan aylık sözleşme (kısmi) aylığıdır. Borçlanma aylığı ise; kişinin Almanya’daki çalışma sürelerini Türkiye’ye borçlanmak suretiyle SGK tarafından bağlanan aylıktır. Borçlanma aylığı bağlanan kişinin Türkiye’den aldığı sözleşme aylığı iptal olur. Ancak, Almanya’daki sözleşme aylığı devam eder. Örnek olarak, Almanya’dan emekli olan gurbetçimizin Türkiye’de 1000 gün çalışması var. Bu kişi; “Türkiye’den aldığım kısmi aylık bana yetmiyor, ben bu aylığı borçlanma yapıp tam aylığa çevireceğim.” derse, yurt dışı borçlanması yapar, Türkiye’deki sözleşme aylığı iptal olur ve Türkiye’deki emeklilik koşullarını taşırsa, kendisine SGK tarafından “borçlanma aylığı” bağlanır. Türkiye’de hiç çalışması olmayan ancak Almanya’da çalışması olanlara da, yurt dışı borçlanması yapılmak suretiyle Türkiye’den borçlanma aylığı bağlanmaktadır.

Sözleşme (kısmi) aylığını tam aylığa dönüştürmek isteyen kişiler, SGK tarafından çok önemli bir engelle karşılaşmaktadır. SGK, kısmi aylığını tam aylığa dönüştürmek isteyen kişilerin emeklilik yaşlarının, kısmi aylık bağlandığı tarihte geçerli olan yaş olduğunu ileri sürerek, birçok kişinin tam aylık talebini reddetmektedir. SGK’nın bu uygulamasına karşı iş mahkemelerinde dava açanlar açtıkları davaların tamamını kazanmaktadır.

Bu makale çalışmamızda, kısmi aylığını tam aylığa dönüştürmek isteyen kişilere, SGK tarafından konulan engeli, bu engeli Yargıtay kararlarıyla aşmanın yollarını, örnek yargı kararlarıyla açıklamaya çalışacağız.

II- KISMİ AYLIĞINI TAM AYLIĞA DÖNÜŞTÜRENLERE SGK’NIN UYGULADIĞI EMEKLİLİK YAŞI VE GÜN SAYISI

SGK, kısmi yaşlılık aylığını tam aylığa dönüştürmek isteyenlerle ilgili, iki mevzuat hükmünü uygulamaktadır. Bunlardan birincisi;3201 sayılı Yasa’nın,“Kısmi Aylıklar” başlıklı 9. maddesi, ikincisi ise;06.11.2008 tarihli ve 27046 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, Yurt Dışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğinin “Kısmi Aylığın Tam Aylığa Dönüştürülmesi” başlıklı 16. maddesidir.

3201 sayılı Yasa’nın bahse konu 9. maddesinde; “Sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle sosyal güvenlik kanunlarına göre kendilerine veya hak sahiplerine kısmi aylık bağlanmış olanlar, talep ettikleri takdirde, 4. madde hükmüne göre tahakkuk ettirilen borçlarını tamamen ödemeleri şartıyla kısmi aylıkları, borçlarını ödedikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren tam aylığa çevrilir. Bu uygulamada borç miktarının tahakkukunda sözleşme akdedilen ülkenin sigorta kurumlarınca gönderilmiş olan hizmet cetvelindeki, tam aylığa yeterli olan gün sayıları nazara alınır. Ancak, istekleri halinde sigortalı veya hak sahipleri, hizmet cetvelindeki gün sayılarının tamamını da borçlanabilirler.” hükümleri yer almaktadır.

06.11.2008 tarihli Yönetmeliğin 16. maddesinde ise;

“Madde-16:

(1) Sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kendilerine veya hak sahiplerine sosyal güvenlik kanunlarına göre kısmi aylık bağlananlar, diledikleri takdirde yurt dışında geçen ve tam aylık almak için yeterli gün sayısını veya hizmet belgelerindeki gün sayılarının tamamını borçlanabilirler.

(2) Kısmi aylıkların tam aylığa yükseltilmesinde 13 . maddenin birinci fıkrasındaki şartlar aranır. Ancak, kısmi aylık;

a) Borcun ödendiği tarih kesin dönüş tarihinden önce ise kesin dönüş tarihini,

b) Borcun ödendiği tarih kesin dönüş tarihinden sonra ise borcun ödendiği tarihi, takip eden aybaşından itibaren tam aylığa yükseltilir.

(3) Tam aylık bağlanması için gerekli şartların tespitinde, sigortalılık süresi aranmaksızın kısmi aylığın başlangıç tarihindeki ilgili sosyal güvenlik kanunlarına ait hükümler uygulanır.”

hükümleri bulunmaktadır.

SGK yetkilileri, üstte yer alan kanun ve özellikle Yönetmelik hükümleri gereği, kısmi aylığını tam aylığa dönüştürmek isteyenlerin emeklilik yaşı ve prim ödeme gün sayılarını, kısmi aylığın başlangıç tarihindeki ilgili sosyal güvenlik kanunlarına ait hükümleri uygulamakta, tam yaşlılık aylığı koşullarını, tam aylık talep tarihindeki yaş ve prim ödeme gün sayılarına göre belirlememektedir.

Örnek: Bay (A)’nın1956-1963 ile 1988-1991 tarihleri arasında 506 sayılı Yasa’ya tabi olarak 7 yıl 10 ay 7 gün hizmet süresi bulunmaktadır. T.C. Emekli Sandığı’na tabi olarak çalışırken Almanya’ya gitmiştir. 01.10.1999 tarihinde Bay A’ya sözleşme aylığı bağlanmıştır. Bay A, Almanya’da geçen çalışmalarından 5400 güne tamamlayacak şekilde olan süreyi borçlanarak 10.01.2013 tarihinde hizmet olarak kazanmıştır. 17.01.2013 tarihinde ise, kısmi aylığını tam aylığa dönüştürmek için, SGK’dan tahsis talebinde bulunmuştur.

SGK ise, üstte yer alan Yönetmeliğin (3) başlıklı maddesini gerekçe göstererek, 5434 sayılı yasanın 39/b maddesinde yer alan; “25 fiili hizmet yılını dolduran iştirakçilerden kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını dolduranların istekleri üzerine,” hükmü gereğince, Bay (A)’nın kısmi aylığın başlangıç tarihinde, 9000 gün hizmet süresine 60 yaşın ikmaline sahip olmadığından, tam aylık talebini reddetmiştir. SGK’nın  -SGK uygulamasına başka bir örnek verirsek-; 15.03.1935 doğumlu olan Bay (B)’nin yurt içinde 2761 gün SSK (4/a) sigortalılık süresi bulunmaktadır. Türkiye’de ilk sigortalılık başlangıç tarihi 01.05.1952’dir. 01.08.1984 tarihinde kendisine SSK’dan kısmi yaşlılık aylığı bağlanmıştır. Bay B, 839 gün daha yurt dışı sürelerini borçlanarak 15.12.2010 tarihinde ödemiştir. 03.02.2011 tarihinde kısmi aylığının tam aylığa yükseltilmesi talebinde bulunmuştur. Bay (B)’nin talebi SGK tarafından, toplam gün sayısı 5000 günden az olduğu için reddedilmiştir. www.osmanozbolat.com

Üstteki iki örnekten anlaşılacağı üzere, SGK, kısmi aylığını yurt dışı borçlanmasıyla tam aylığa dönüştürmek isteyenlerin, emeklilik koşullarını, kısmi yaşlılık aylığının başlangıç tarihindeki gün ve yaş koşullarına göre belirlenmesi gerektiğinden hareketle reddetmektedir.

III- YARGITAY KARARLARINA GÖRE KONUNUN AÇIKLANMASI

Konuyla ilgili Yargıtay kararları tarafımızca araştırılıp değerlendirilmiştir. Yargıtay kararları tetkik edildiğinde şu hususlar dikkati çekmektedir. Yargıtay, kısmi aylıktan tam aylığa yükselmeyi, kısmi aylığın devamı niteliğinde bir aylık olarak görmeyip, yeni ve farklı bir aylık olarak değerlendirmektedir. Bu nedenle, Yargıtay, kişinin talebi varsa ve gerekli olan prim gün sayısı da mevcutsa, tam yaşlılık aylığı koşullarının, tam yaşlılık aylığı için talepte bulunulan tarihte geçerli olan hükümlere göre belirlenmesi gerektiğini, belirtmektedir. Yani, Yargıtay, kısmi yaşlılık aylığını tam aylığa yükseltmek isteyenlere SGK’nın uyguladığı, kısmi yaşlılık aylığı bağlandığı tarihteki koşullara göre, yaşlılık aylığı koşullarının belirlenmesi uygulamasını yanlış bulmaktadır. Çünkü, Yargıtay, 3201 sayılı yasanın 9. maddesinde, SGK’nın uygulamasına dayanak olan yönetmelik hükümlerinin olmadığını ve kanunla yönetmelik hükümleri çeliştiği için, kanun hükümlerine göre hareket edilmesi gerektiğini savunmakta ve kararlarını bu yönde vermektedir.

Şimdi örnek Yargıtay kararlarından bir tanesini okurlara emsal teşkil etmesi bakımından burada özetini verelim.

Örnek Yargıtay Kararı[1]: “Davacı vekili, 16.04.2009 tarihli dava dilekçesinde; müvekkilinin 1966 yılında prim ödemesini müteakip yurt dışına gittiğini, yurt dışında malulen emekli olduğunu, çalışması sona erdikten sonra davalı kuruma başvurduğunu, prim ödediğini, süre ve yaş koşulunu tamamladığını belirterek, müvekkilin 30.12.2008 tarihli başvuru sırasında yaşlılık sigortası kolundan aylık almaya hak kazandığının tespiti ile 01.01.2009 tarihinden itibaren tam aylık bağlanması gerektiğinin tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı SGK vekili cevap dilekçesinde özetle; davacıya kısmi aylık bağlandığını, kuruma tabi hizmetinin yeterli olmadığını belirterek, davanın reddine karar verilmesini istemiştir. Dava, yaşlılık sigortasından tam aylık almaya hak kazandığının tespiti istemine ilişkindir. Davacı, 31.08.1966 tarihinde Türkiye’de sigortalı işe girmiş, toplam 354 gün sigortalılığını tamamlamış, 26.06.2006 tarihinde başvurup hizmet borçlanması yapmış, kurumun cevabına göre vekili aracılığıyla 20.06.2008 tarihinde borçlanma başvurusunda bulunmuş ve belirlenen borcu ödemiştir. Davacının Türkiye’deki hizmet süresi ve borçlandığı hizmet süresi itibariyle toplam 4880 gün primi bulunmakta olup, başvuru tarihinde hizmet süresi ve yaş koşulunu tamamlamış olduğu, tahakkuk eden borcun ödendiği anlaşılmakla 30.12.2008 tarihi itibariyle yaptığı başvuru uyarınca 506 sayılı yasanın geçici 81/C maddesine göre tam aylık bağlanmasına hak kazandığı ve bağlanan aylığın 01.01.1999 tarihinden itibaren tam aylığa çevrilmesi gerektiğinin, …onanmasına karar verilmiştir.” denilmektedir.

Benzer Yargıtay kararları; Yargıtay 10 Hukuk Dairesi 2008/21190 Esas, 2010/4335 Karar sayılı kararı, Yargıtay 21 Hukuk Dairesi 2007/23758 Esas, 2009/1349 Karar sayılı kararı, Yargıtay 21 Hukuk Dairesi 2012/3806 Esas, 2013/12463 Karar sayılı kararı şeklinde sıralanabilir. www.osmanozbolat.com

Örnek Yargıtay kararlarında ortak nokta, kısmi aylığını tam aylığa yükseltmek isteyenlerin, tam aylık talep tarihinde, gerekli yaş ve gün koşullarını taşıyorlarsa, bunların tam aylık taleplerinin kabul edilmesidir.

IV- SONUÇ

SGK yetkilileri, kısmi (sözleşme) aylığını tam aylığa yükseltmek isteyenlerin taleplerini, kısmi aylık bağlandığı tarihteki koşullara göre belirlemektedir. Üstte verdiğimiz Yargıtay kararlarında ise, sözleşme aylığını tam aylığa yükseltmek isteyenlerin, emeklilik koşullarının tam aylık için talepte bulunduğu tarihte geçerli olan koşullara göre belirlenmesi gerektiğidir. Kısmi aylığını tam aylığa dönüştürmek isteyenlere, SGK’nın ileri sürdüğü işlem (kısmi aylık bağlandığı tarihteki emeklilik koşulları) tatbik edilse, talepte bulunanlar daha yüksek yaş ve daha fazla prim ödeme gün sayıları ile emekli olmaktadır. Kısmi aylığını tam aylığa dönüştürmek isteyenlere, Yargıtay kararlarının işlemi uygulansa, daha düşük yaş ve daha az prim ödeme gün sayısı emeklilik koşullarına göre emekli olunmaktadır. Bu nedenle, SGK’nın yazımızda belirttiğimiz uygulamasıyla karşılaşanlar, SGK aleyhine iş mahkemelerinde dava açarak emekli aylığı miktarlarını yükseltebilirler.

Yazar: Vakkas DEMİR*

E-Yaklaşım Dergisi / Aralık 2013 / Sayı: 252

*   Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi

[1]Yargıtay 21 Hukuk Dairesi’nin 2010/2055 Esas, 2011/2597 Karar sayılı ve 22.03.2011 tarihli kararı.